Địch Lộng (nghĩa thường là tiếng sáothổi), nơi đây đã được vua Minh Mệnh ban tặng 5 chữ “Nam thiên đệ tamđộng”, tức động đẹp thứ ba ở trời Nam, sau Hương Tích và Bích Động.
[You must be registered and logged in to see this image.]Chỉ2 tiếng từ Hà Nội theo quốc lộ 1A, chúng ta sẽ đặt chân đến quần thểchùa - động Địch Lộng của xã Gia Thanh, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình.Không ồn ào, náo nhiệt như Hà Nội, nhịp sống nơi đây thanh bình và yênả với dòng sông, cánh đồng và những ngôi nhà ngói san sát thấp thoángdưới hàng tre.
Ấn tượng nhất là quần thể chùa - động Địch Lộngtọa lạc dưới một chân núi cao, phía trước là con sông Đáy chảy hiềnhòa. Nhìn từ xa, lữ khách đã có thể cảm nhận về sự nguyên sơ, kỳ bí nơinày.
Dạo quanh một vòng kiến trúc chùa Địch Lộng, cứ ngỡ nhưđang lạc vào chốn thiền tịnh, an lành cửa Phật. Đầu tiên là khu vườntháp cổ ngập tràn sắc xanh của cây cối, thoang thoảng mùi hương hoa, kếđó là chùa Hạ liền với dãy nhà tiền đường uy nghi, tựa sát vào chân núinhư con rồng canh giữ toàn bộ di tích.
Bước chân lên những bậcđá lấm tấm phủ rêu, nhìn xuống là những mái ngói mũi hài xếp cong conguốn lượn như sóng gợn… Ấn tượng hơn cả là ngôi đình 5 gian sừng sữngđược gọi là đình Đá với tất cả cột, xà đều bằng đá.
[You must be registered and logged in to see this image.]Đìnhcó 16 cột bằng đá xanh nguyên khối, tròn, to và cao hơn 4m chạm nổihình rồng uốn lượn trong mây. Tất cả 16 cột đá này đều được đặt trênnhững tảng đá cao 0,6m. Những tảng đá xanh nguyên khối chạm khắc tinhxảo cho thấy sự khéo léo, tài hoa của các nghệ nhân chạm khắc đá cố đôHoa Lư xưa.
Từ chùa Hạ qua phủ Đức Ông, đi thêm 105 bậc đá thìđến cửa động. Cửa động có đề 6 chữ: Nham Sơn động, Cổ Am tự, là tên gọixưa của Địch Lộng. Hai bên cửa động là hai tượng hộ pháp, bên trong làcác ban thờ Phật bằng đá xanh. Phần vòm mái hang đá còn treo quả chuôngnặng gần một tấn đúc từ thời Nguyễn.
Theo sự chỉ dẫn của ngườiquản lý di tích, chúng ta sẽ men theo hang sáng và hang tối trong động.Bước vào hang sáng, nhiều du khách sẽ có cơ hội chiêm ngưỡng những hìnhtượng Phật, voi quỳ, ngựa phục… do nhũ đá tạo thành. Đặc biệt, ở đâycòn có “cổng trời” dài khoảng 50m, gió luôn thốc nhẹ vào hang nghe vivu như tiếng sáo thổi.
Hang tối dài và rộng hơn hang sáng,được chia thành 3 ngăn. Nhũ đá ở đây muôn hình muôn vẻ như hình voiuống nước chum, hùm uống nước vại, khỉ cõng con, bà lão bán thuốc, câytiền, cây vàng, cây bạc… và đặc biệt chúng luôn thay đổi màu sắc theoánh sáng gợi cảm giác huyền ảo, nửa hư nửa thực. Khi thử gõ vào váchhang, ghé sát tai sẽ nghe thấy những âm thanh như tiếng chuông, tiếngđàn lảnh lót...
[You must be registered and logged in to see this image.]Tronghang tối còn có những bài thơ của các vua chúa, quan lại và các bậctiền nhân từng du ngoạn qua đây như Lê Quý Đôn với bài thơ Vô đề, BùiVăn Quế với Danh sơn đề bạt, Phạm Văn Nghị với bài ký Núi Địch Lộng…
Trong cảnh tranh sáng tranh tối hòa không khí man mác của hang động,chúng ta thử ngắm nghiền mắt lại, lắng nghe tiếng vi vu của gió, tiếngchin chít của đàn dơi trong động thấy như bao mệt nhọc đều tan biến,tâm hồn trở nên thanh tịnh.
